Zapalenie ścięgna Achillesa dotyczy biegaczy, piłkarzy, tenisistów, ale również osób wykonujących zawody wymagające długotrwałego stania i chodzenia. Ścięgno Achillesa, będące największym ścięgnem w organizmie, przenosi ogromne siły. Podczas biegu obciążenia działające na nie mogą przekraczać nawet osiem razy masę ciała człowieka. Nic więc dziwnego, że przeciążenia tej struktury tak często się zdarzają.
Chociaż zapalenie ścięgna Achillesa może brzmieć niegroźnie, zaniedbane lub źle leczone prowadzi do przewlekłych zmian degeneracyjnych. Ponadto, do długotrwałego bólu, ograniczenia aktywności, a w skrajnych przypadkach do zerwania ścięgna. Leczenie wymaga czasu, odpowiedniego podejścia i precyzyjnie dobranej fizjoterapii, ale przy współczesnych metodach rehabilitacji szanse na powrót do pełnej sprawności są bardzo wysokie.
Przeczytaj również: Czy ćwiczenia posturalne mogą poprawić stabilizację efektów leczenia ortodontycznego?
Anatomia ścięgna Achillesa i mechanizmy powstawania zapalenia
Ścięgno Achillesa łączy mięśnie łydki, brzuchaty i płaszczkowaty, z kością piętową. Jest głównym elementem odpowiedzialnym za zgięcie podeszwowe stopy, czyli wybicie podczas biegania i chodzenia, wspięcia na palce oraz wszelkie ruchy dynamiczne, takie jak skakanie. Ogromna praca, jaką wykonuje, sprawia, że struktura ta jest niezwykle narażona na mikrourazy. Zapalenie ścięgna Achillesa może dotyczyć dwóch obszarów:
- części środkowej ścięgna, czyli tzw. tendinopatii środkowej – najczęstsza forma,
- przyczepu ścięgna do kości piętowej, gdzie często pojawiają się zmiany zapalne i entezopatie.
Obie formy mają podobny mechanizm. Dochodzi do przeciążenia ścięgna, mikrouszkodzeń włókien kolagenowych, zaburzeń ukrwienia i w efekcie bólu oraz sztywności.
Objawy zapalenia ścięgna Achillesa
Dolegliwości mogą pojawiać się stopniowo lub nagle, w zależności od rodzaju przeciążenia. Najczęstsze objawy to:
- ból wzdłuż ścięgna lub przy nasadzie pięty, szczególnie przy porannych krokach,
- sztywność po dłuższym odpoczynku,
- tkliwość przy dotyku,
- trudności w biegu, podskokach lub wspinaniu na palce,
- charakterystyczne „strzelanie” lub tarcie w obrębie ścięgna.
W początkowej fazie ból zazwyczaj ustępuje po rozgrzewce. Jednakże z czasem staje się stały i bardziej dokuczliwy.
Przyczyny zapalenia ścięgna Achillesa
Tendinopatia Achillesa nie jest przypadkową kontuzją. Stoi za nią złożony zestaw czynników przeciążeniowych, biomechanicznych i środowiskowych. Główne przyczyny obejmują:
1. Nadmierną intensywność aktywności fizycznej
Nagłe zwiększanie dystansu biegowego, brak odpoczynku, zbyt częste treningi interwałowe lub sprinty to jedna z głównych przyczyn zapalenia.
2. Nieprawidłową biomechanikę stopy i kończyny dolnej
Nadmierna pronacja, płaskostopie, sztywność stawu skokowego czy ograniczony zakres zgięcia grzbietowego znacznie zwiększają przeciążenia ścięgna.
3. Nieodpowiednie obuwie
Zużyte buty, zbyt cienka amortyzacja lub minimalizm w nieodpowiednim momencie treningowym mogą prowadzić do przeciążeń.
4. Napięte mięśnie łydki i ograniczona mobilność
Zbyt mała elastyczność mięśni łydki powoduje większe napięcie w ścięgnie i ogranicza jego tolerancję na obciążenia.
5. Błędy w technice biegu
Lądowanie na pięcie, zbyt długi krok, brak pracy biodra to częste czynniki zwiększające przeciążenie Achillesa.
Diagnostyka zapalenia ścięgna Achillesa
Podstawą diagnostyki jest wywiad i badanie kliniczne. Ocena bolesności, funkcji, długości mięśni łydki, ruchomości stawu skokowego, postawy oraz sposobu chodzenia i biegu. Fizjoterapeuta Poznań sprawdza również obecność obrzęku i ewentualne zmiany strukturalne.
Badania obrazowe, takie jak USG, pozwalają ocenić stan włókien ścięgna, grubość, ukrwienie i wykryć mikrozwapnienia lub zmiany degeneracyjne. Nie są one jednak konieczne w każdej sytuacji, decyzję podejmuje specjalista.
Skuteczne metody leczenia zapalenia ścięgna Achillesa
Fizjoterapia Poznań zapewnia wiele narzędzi, które w połączeniu dają bardzo dobre efekty leczenia.
- Terapia manualna i praca na tkankach miękkich. Pierwszym etapem leczenia jest zmniejszenie napięcia tkanek i poprawa ich elastyczności. Fizjoterapeuta pracuje z mięśniami łydki, ścięgnem Achillesa, powięzią podeszwową oraz strukturami stawu skokowego. Stosuje się techniki powięziowe, masaż tkanek głębokich, mobilizacje i rozluźnianie mięśniowo-powięziowe.
- Ćwiczenia ekscentryczne jako najskuteczniejsza forma terapii. Ekscentryczne obciążenie ścięgna Achillesa uznawane jest za „złoty standard” leczenia tendinopatii. Polega ono na kontrolowanym wydłużaniu ścięgna pod obciążeniem, aby stymulować regenerację włókien kolagenowych i zwiększyć wytrzymałość struktury. Badania kliniczne jednoznacznie potwierdzają skuteczność ćwiczeń ekscentrycznych, zwłaszcza w tendinopatii środkowej.
- Stabilizacja i trening funkcjonalny. Oprócz ćwiczeń ekscentrycznych konieczne jest wzmacnianie mięśni całej kończyny dolnej oraz stabilizacji tułowia. Często to słaba kontrola biodra prowadzi do przeciążeń w obrębie Achillesa, dlatego terapia musi obejmować również tę część ciała.
- Korekta wzorca biegania. Wielu pacjentów wraca do zdrowia dopiero po analizie i korekcie techniki biegu. Praca nad kadencją, lądowaniem bliżej środka ciężkości, poprawą wykorzystania elastyczności łydki i skróceniem kroku zmniejsza obciążenia działające na ścięgno.
Najważniejsze zasady bezpiecznego powrotu do treningów:
- stopniowo zwiększaj, kontrolując reakcję ścięgna,
- zaczynaj od marszobiegów i krótkich odcinków biegowych,
- we wczesnym etapie unikaj sprintów i podbiegów,
- dbaj o regenerację po każdym treningu,
- utrzymuj regularny trening ekscentryczny nawet po ustąpieniu bólu.